Er moet eenvoud zijn, dat wel, maar dan eenvoud die iets oproept, iets losmaakt. En ook plezier, het plezier van een kind in het spel dat het speelt. De acteur moet vooral niet te lang in het kookvocht van zijn personage liggen, toneel moet knisperen, toneel moet knapperen. Toneel moet… al dente zijn…
(Hamlet in de bewerking van Jos Nijhof, derde bedrijf, zevende toneel).
Toneelgroep Al Dente is een groep bevlogen toneelmakers uit Leiden: een bloeiende vereniging met louter actieve leden. Naast een vaste kern van spelers en regisseur ook kleding- en decorontwerpers, licht- en geluidstechnici, opbouwwerkers en organisatietalenten. De liefhebbers van Al Dente hebben stuk voor stuk één ding gemeen: ze waarderen de directheid en de eenvoud en ze hebben genoeg verbeeldingskracht om Al Dente’s speelstijl bij te benen. Ons publiek herkent die stijl en groeit gestaag. Speelden we in het begin drie of vier zalen vol, tegenwoordig zijn dat er met gemak tussen de tien en veertien. En de mensen komen terug, soms zelfs twee of drie keer naar dezelfde voorstelling. De band met het onderwijs in Leiden en omstreken is sterk. Elk jaar bezoeken klassen uit het voortgezet onderwijs de voorstellingen van Al Dente en elk jaar wordt er een lesbrief gemaakt ter voorbereiding en verwerking. Onze vaste oefenlocatie is het charmante en verrassend professionele theater De Ware Liefde, in het Visser ’t Hooft Lyceum aan de Kagerstraat.
Toneel moet beetgaar zijn. Met dat motto maakt Al Dente theater. Of we nu een klassieke, moderne of absurdistische voorstelling spelen, het gaat altijd maar om een ding: eenvoud. Maar dan wel eenvoud die iets oproept. Al Dente speelt stukken uit de klassieke canon – altijd in een eigen bewerking – maar is ook voortdurend op zoek naar minder bekend, eigenzinnig repertoire. De groep durft te vertrouwen op de enorme kracht van de verbeelding en hanteert een directe, confronterende speelstijl. Al Dente probeert elk jaar een bijzondere reeks voorstellingen te maken. Vrijwel altijd lukt dat, dankzij een vaste en talentvolle groep spelers, een professioneel en trouw technisch team en natuurlijk de niet te stuiten productiviteit en creativiteit van artistiek leider en regisseur Jos Nijhof. De speellocatie is dikwijls ons ‘huistheater’ De Ware Liefde, maar ook elders in Leiden wordt gespeeld als de productie daarom vraagt. Imperium, De Waag, Scheltema, het Weeshuis, het Volkshuis, Begraafplaats Groenesteeg, de Hortus Botanicus, de Tuin van de Smid, de Houtkamp (Leiderdorp) en De Leidse Lente zijn plaatsen waar Al Dente te beleven was.
De eerste voorstelling van Al Dente was meteen raak. De kale zangeres van Eugène Ionesco bleek met zijn absurdisme, humor en taalacrobatiek niet alleen genoeg zeggingskracht te hebben; ook maakte het stuk duidelijk waar Al Dente voor staat. De wereld mag op zijn kop en de verbeelding vrij. In de loop der jaren heeft Al Dente diverse stukken van absurdisten en humoristen gespeeld, altijd in een unieke en op maat voor Al Dente gesneden bewerking van Jos Nijhof. In 2020 werd met dat genre een voorlopig hoogtepunt bereikt in Ik zit hier op een stoel, een collage gebaseerd op teksten van de Russische absurdist Daniil Charms. Maar al eerder vierden de verontrusting en de humor hoogtij, onder andere met bewerkingen van de Franse schrijvers Raymond Queneau (2000), Georges Michel (2001) en Roland Topor (2005), de Poolse schrijver Slawomir Mrozek (2008) en de Rotterdamse ‘neef van Pinter en Monty Python’ Bob den Uyl (2015).
Een andere belangrijke rode draad bij Al Dente zijn de speciale bewerkingen van klassiekers. Nu eens met het hoofdaccent op de lach, zoals WareNar in 2006 en De Blegeurmaker in 2011, dan weer op de ernst, zoals Faëton in 2009 en De Kersentuin in 2013, maar altijd met groot succes en volle zalen. ‘Verrassend professioneel en behoorlijk eigenwijs’ oordeelde het universitaire weekblad Mare over Hamlet (2003), ‘glasheldere dilemma’s’ (Leidsch Dagblad over Asiel), ‘de beste spelers van het Leidse’ (Mare over WareNar). In 2014 vierde Al Dente het twintigjarig bestaan met een speciale versie van het laat-middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen. In 2016 volgde Odysseus, Misdadiger, een bewerking van Odysseus, Verbrecher, geschreven door de Oostenrijkse auteur Christoph Ransmayr die Al Dente de Nederlandse première van zijn tekst gunde. En in 2022 verraste de groep met een monumentale tekst, de Oresteia van de Griekse tragediedichter Aischylos.
Op de wensenlijst staat onder meer een eigenzinnige bewerking van het eerste bijbelboek, Genesis. Maar in het jubileumjaar 2024 zal er eerst een voorstelling komen gebaseerd op Raymond Queneau’s roman Pierrot mon ami (Mijn vriend Pierrot).
In de zoektocht naar eigenzinnig en verrassend repertoire sluiten we niets uit. We gaan verder op de ingeslagen weg, want toneelgroep Al Dente is nog lang niet uitgespeeld…
